- Утилитаризм
- Утилитаризм (лат.utilitas-пайда) – моральдық философиядағы бағыт. Оның негізін қалаушы ағылшындық философ, экономист, заңгер – теоретик, атақты Адам Смиттің (экономист) шәкірті И.Бентам болды («Введение в принципы нравственности и законодательства» - «Құлықтылық (мораль) пен заң шығару принциптеріне кіріспе», 1780), ал классикалық түрде Дж.С.Милльдің «Утилитаризм» (1863) еңбегінде дамытылды. Жалпы алғанда бұл теория эгоизмге қарсы бағытталған.Утилитаризмге сәйкес, моральдың негізінде жалпы игілік (адамдардың көпшілігінің бақыты ретінде) жатыр, оны Бентам жалпы пайда деп атаған (әрине оны ашкөздік немесе жеке пайдадан сөзсіз айырып). Пайданың принципі деп ол мынандай принципті түсінген: егер іс - әрекеттерді таңдау және жүріс – тұрыстарды бағалау принципі барынша көбірек игілікке жетуге бағыттайтын болса. Ал іс - әрекет субъекттің (қауымдастықтың, индивидтің) мүддесіне қатысты болса, онда ол (іс-әр.) оған пайда (бақыт) әкелген жағдайда ғана құлықтылық (мораль) тұрғысынан ақталады. И.Бентам «Ең көбірек адамдардың ең үлкен бақыты» (наибольшее счастье наибольшего числа людей) формуласын мораль теориясын құрудың принципі етіп жасады.Аристотель мен Эпикур дәстүрін жалғастырып және кантиантыққа қарама – қарсы, утилитаризмде мораль не (немене) соңғы (жоғары) мақсатты құрайтын, жасайтын болса – содан шығарылады. Милль осы ретте моральды «бүкіл адамзатқа азаптардан ең бос және бар мүмкіншілігінше рахаттарға бай тіршілік әкелетін адам қылықтарында (істерінде) басшылық үшін ережелер» деп анықтайды. Оның пікірінше, үш фактор пайда принципінің немесе адам бақытының жүзеге асуына бөгет жасайды: адамдардың өзін сүюі (менмендігі), ақыл – ой дамуының кемшілігі және жаман мемлекеттік заңдар.Түптеп келгенде, утилитаризмде баға берудің (моральдық іс - әрекеттерге) негіздерінің екі типін бөлуге болады: қылығыңның нәтижесі және стандарт немесе қылығың сәйкес келетін ереже. XXғ. осы жәйт утилитаризмде екі бағыт тудырды: іс - әрекет утилитаризмі (act – utilitarianism) және ереже утилитаризмі (rule – utilitarianism). Біріншісіне сәйкес, әрбір адам өзінің таңдауында істің (қылықтың) ахуалына қамтылған адамдардың ең көпшілігін ең жоғары бақытқа жеткізу талабын басшылыққа алуы керек. Ал утилитаризмді сынаушылар таңдаудың осындай негізі бұрын алынған міндеттемелерге немесе қабылданған ұзақ мерзімді жоспарларға қайшы келуі мүмкін деп көрсетеді. Екіншісіне сәйкес, іс, қылықты (поступок) таңдағанда қоғамда қабылданылған нақты ережелердің қандай жиынтығы (набор)барынша пайда қамтамасыз ететіндігін анықтап алып, содан кейін сол ережелерді басшылыққа алу керек делсінеді. Екінші бағыт қазіргі заманғы утилитаризмнің басым формасы болады.
Философиялық терминдердің сөздігі. - Павлодар: ПМПИ. Зағыпаров Қ.Ф.. 2011.
Смотреть что такое "Утилитаризм" в других словарях:
Утилитаризм — (utilitarianism) Наиболее известное определение утилитаризма основано на убеждении в том, что наилучшим действием является то, которое приносит наибольшее счастье наибольшему числу людей . Обычно подобная трактовка ассоциируется с именем Бентама… … Политология. Словарь.
Утилитаризм — Утилитаризм ♦ Utilitarisme Всякое учение, основывающее свои оценочные суждения на понятии пользы. Значит, утилитаризм – то же самое, что эгоизм? Нет, не значит. Большинство утилитаристов (в частности, Бентам (***) и Джон Стюарт Милль (***))… … Философский словарь Спонвиля
УТИЛИТАРИЗМ — (от лат. utilitas польза) направление в моральной философии, основанное Дж. Бентамом в трактате «Введение в принципы нравственности и законодательства» (1780) и развитое в его классическом виде и именно под названием «У». Дж.С. Миллем… … Философская энциклопедия
УТИЛИТАРИЗМ — (фр. utilitarisme, от лат. utilis полезный). 1) термин, введенный Д. С. Миллем главным представителем утилитарной морали, ставящей своим идеалом возможно большую пользу (счастье), возможно большего числа людей. Принципы утилитаризма были… … Словарь иностранных слов русского языка
“Утилитаризм” — “УТИЛИТАРИЗМ” (Utilitarianism) этическая работа Дж. С. Милля. Впервые опубликована в 1861 в журнале “Frazer s Magazine”, отдельным изданием в 1863. В ней подытоживаются и в полемике с оппонентами аргументируются и уточняются основные… … Философская энциклопедия
УТИЛИТАРИЗМ — УТИЛИТАРИЗМ, утилитаризма, мн. нет, муж. (от лат. utilitas польза). 1. Буржуазное этическое учение, прикрывающее противоречия в классовом обществе лозунгом наибольшей пользы для наибольшего числа людей (филос.). 2. Деятельность, основанная на… … Толковый словарь Ушакова
утилитаризм — практицизм, прагматизм, прагматичность, прагматика Словарь русских синонимов. утилитаризм сущ., кол во синонимов: 4 • прагматизм (6) • … Словарь синонимов
УТИЛИТАРИЗМ — (utilitarianism) Теория, согласно которой правила и институты должны оцениваться на основании того, насколько они хороши для благосостояния (welfare) человека. Наибольшее счастье наибольшего числа людей – это лозунг Иеремии Бентама, основателя… … Экономический словарь
утилитаризм — а, м. utilitarisme m. <лат. utilitas польза. 1. филос. Буржуазное этическое учение, прикрывающее противоречия в классовом обществе лозунгом наибольшей пользы для наибольшего числа людей. Уш. 1940. Идеалистическое философско этическое учение,… … Исторический словарь галлицизмов русского языка
«УТИЛИТАРИЗМ» — (Utilitarianism) – этическая работа Дж.С.Милля. Впервые опубликована в 1861 в журнале «Frazer’s Magazine», отдельным изданием – в 1863. В ней подытоживаются и в полемике с оппонентами аргументируются и уточняются основные положения этической… … Философская энциклопедия
Книги
- Четыре фазиса нравственности Сократ, Аристотель, христианство, утилитаризм, Блекки. Четыре фазиса нравственности: Сократ, Аристотель, христианство, утилитаризм / Джон Стюарт Блекки M 108/159:Москва : М. В. Клюкин, 1905:Джон Стюарт Блекки Воспроизведено в оригинальной… Подробнее Купить за 1872 грн (только Украина)
- Четыре фазиса нравственности Сократ, Аристотель, христианство, утилитаризм, Блекки. Четыре фазиса нравственности: Сократ, Аристотель, христианство, утилитаризм / Джон Стюарт Блекки M 108/159:Москва: М. В. Клюкин, 1905:Джон Стюарт Блекки Воспроизведено в оригинальной… Подробнее Купить за 1665 руб
- Утилитаризм как тип культуры. Концептуальные параметры и специфика России, Е. Н. Яркова. Книга является значительным вкладом в понимание того, в каком обществе мы живем. Она показывает, что историческую динамику и современность российского общества можно понять, лишь учитывая… Подробнее Купить за 410 руб